Utilitarisme

In etiese filosofie is utilitarisme 'n familie van normatiewe etiese teorieë wat aksies voorskryf wat geluk en welstand vir die geaffekteerde individue maksimeer.^[1][2] Met ander woorde, utilitaristiese idees moedig aksies aan wat die grootste goed vir die grootste getal verseker. Alhoewel verskillende variëteite van utilitarisme verskillende karakteriserings toelaat, is die basiese idee agter almal, in 'n sekere sin, om bruikbaarheid te maksimeer, wat dikwels in terme van welstand of verwante konsepte gedefinieer word. Byvoorbeeld, Jeremy Bentham, die stigter van utilitarisme, het nut so beskryf:

“Daardie eiendom in enige voorwerp, waardeur dit geneig is om voordeel, bevooregting, plesier, goed of geluk te produseer ... [of] om te verhoed dat onheil, pyn, boosheid of ongelukkigheid gebeur vir die party wie se belang oorweeg word.”

Utilitarisme is 'n weergawe van konsekwensialisme, wat sê dat die gevolge van enige aksie, die enigste standaard van reg en verkeerd is. Anders as ander vorme van konsekwensialisme, soos egoïsme en altruïsme, beskou utilitarisme óf die belange van die hele mensdom en/of alle lewende wesens gelyk. Voorstanders van utilitarisme het nie saamgestem oor 'n aantal kwessies nie, soos of aksies gekies moet word op grond van hul waarskynlike resultate ̪(aktiewe utilitarisme), of agente moet voldoen aan reëls wat bruikbaarheid maksimeer (reël utilitarisme). Daar is ook onenigheid oor die vraag of totale nut (totale utilitarisme) of gemiddelde nut (gemiddelde utilitarisme) gemaksimeer moet word.

Die saad van die teorie kan gevind word in die hedoniste Aristippus en Epikurus wat geluk as die enigste goeie beskou het, die konsekwensialisme van die antieke Chinese filosoof Mozi wat 'n teorie ontwikkel het om voordeel te maksimeer en skade te minimaliseer, en in die werk van die Middeleeuse Indiese filosoof Shantideva. Die tradisie van moderne utilitarisme het begin met Jeremy Bentham, en het voortgegaan met filosowe soos John Stuart Mill, Henry Sidgwick, R. M. Hare en Peter Singer. Die konsep is toegepas op maatskaplike welsynsekonomie, vrae oor geregtigheid, die krisis van wêreldwye armoede, die etiek van die grootmaak van diere vir voedsel, en die belangrikheid om eksistensiële risiko's vir die mensdom te vermy.

1. ↑ Duignan, Brian. [1999] 2000. "Utilitarianism" (revised). Encyclopædia Britannica. Besoek 5 Julie 2020.
2. ↑ "Utilitarianism". Ethics Unwrapped (in Engels (VSA)). Austin, TX: McCombs School of Business. Besoek op 27 Mei 2020.